De Kerk van Warstiens

(Vroeger in Idaarderadeel)

De kerk op het plaatje staat er niet meer. In 1892 is hij gesloopt, na een vernieuwing in 1844. Het plaatje (± 1721), getekend door J. Stellingwerf, geeft een vrij goede indruk weer van de vroegere middeleeuwse kerk.

De muurversieringen die zijn weergegeven wijzen erop, dat Warstiens al in de 14e eeuw, mogelijk zelfs eerder, een Godshuis bezat.
In het gemeentearchief van Idaarderadeel is te vinden dat er in 1807 zes huizen stonden, 5 boerderijen en 1 arbeiderswoning . Er woonden toen 37 mensen, waarvan 20 kinderen en 3 "werkboden", wat zoiets betekent als knecht of meid. Van de grootste boerderij werd genoteerd dat daarbij 129 pondemaat land behoorde. Hiervoor moest 1197 Car. gulden (1 Car gld. = 20 stuivers) pacht worden opgebracht. Men molk er 44 koeien en men had er slechts 1 paard en 7 schapen. De 5 boerderijen gebruiken dan in totaal 417% pondemaat. (volgens het grondbelastingkahier was dit 447% p.m.) Slechts één paard per boerderij. Veel land lag aan de overkant van het Langdeel, er moest dus veel worden gevaren. Op de Schotanuskaart (1698-1718 ) stond nog geen boerderij over het Langdeel getekend. Eekhof tekent op zijn kaart ( ± 1840 ) Gerkama, eeuwenlang de enige boerderij tussen het Langdeel en Oebele-om sleat. (Nu Johannes Kooistra.)
Gerkama is in 1839 van de westkant naar de oostkant van het Langdeel overgebracht.
We weten nu door onderzoek in aldaar gevonden terp-restanten, dat er zo ongeveer bij het begin van de jaartelling al mensen in dit gebied over het Langdeel woonden. De grondvorm van een boerderij uit die tijd is bloot gelegd en heeft prachtig historisch materiaal opgeleverd voor de geschiedenis van deze streek.
De vele terpjes in dit gebied aangetroffen, bewijzen dat hier een flinke bevolkingsconcentratie was, die in verbinding stond met die in het zuiden en noorden.
Volgens de kronieken zijn de talrijke overstromingen van dit gebied er de oorzaak van dat er een einde kwam aam de bewoning aldaar.
Onbegrijpelijk schrijft Oepke Santema, wiens gegevens we in dit stukje verwerken,  dat zo'n klein gemeenschap het kon opbrengen een kerk te laten bouwen.
In de toren heeft een hele oude klok gehangen, die door de kerkvoogden ( ± 1880 ) "helaas is weggedaan", schrijft Van Borssum Waalkens in zijn "Friesche Klokkenopschriften"

De klok, waarvan men beweert, dat die in 1252 gegoten is, is nu in het bezit van het Rijks Museum te Amsterdam. Wanneer het jaartal klopt, is deze klok één der oudsten van Friesland. In dat jaar was hier dus ook al een op een terp staande kerk.

Vandaag de dag zijn in het dorp zelf geen boerderijen meer in bedrijf. Er zijn  twee recreatiewoningen en zes woningen permanent bewoond.

En nog altijd vervult de kerk er een functie.
In de gemeente Wartengahe wordt er twee keer per maand een dienst gehouden in het fleurige kerkje van Warstiens. Elke eerste en derde zondag van de maand trekt een rij auto's en fietsers op naar Warstiens. Wartengahe is met recht een reizende gemeente. Ook het plaatselijk belang van Warstiens gebruikt de kerk enkele malen per jaar voor een gezellige avond. Inmiddels hangen er in de toren weer twee klokken, die bij de geboorte en bij sterfgevallen geluid worden. Bij de geboorte van een jongen worden beide klokken geluid, bij de geboorte van een meisje slechts één. Het orgel is in 1999 gerestaureerd en de kerk in 2003. 

Baas Zeldenrust

is wel bewust dat hij in deez kerke
heeft gemaakt goed werk.
De kerk is eikenhout gekleurd,
doch dit wierd door't orgel afgekeurd.
Nu is't gekleurd als Palissander
en afgezet, met Goud en 'Brons door elkaar
De beelden heeft Sietse Veenstra gemaakt,  daarover was wel Iemand wa,t geraakt.
Het orgel is gemaakt, zoals ik hier sta,
voor de firma Bakker en Timmenga.

Zeldenrust   overleden op 16 juli 1897
S. Veenstra  overleden begin november 1906
Bakker overleden in augustus 1904 

Restauratie kerk Warstiens

donderdag, 6 november 2003, Geloof & Kerk
‘We kunnen weer vijftig jaar vooruit’
Kerk van Warstiens gerestaureerd

Warstiens - Opgetogen en blij is het College van Kerkvoogden van de Hervormde Gemeente Wartengahe. De hervormde kerk van Warstiens staat er na een omvangrijke restauratie weer fraai bij.

LODEWIJK BORN
Vrijdag wordt het monument door Architectenbureau Kijlstra en Brouwer (Beetsterzwaag) en Restauratie-bouwbedrijf Bouw 75 uit Workum officieel overdragen aan de Kerkvoogdij. De Stichting Behoud Kerkelijke Gebouwen in Friesland begeleidde de kerkelijke gemeente bij de restauratie.
De kerkrestauratie van het godshuis uit 1882, begon op 1 maart, vertelt voorzitter van het College van Kerkvoogden Ultsje Hoekstra. ,,Het betrof een restauratie van het exterieur van de kerk. Eigenlijk was dit al vijftien jaar aan een opknapbeurt toe, maar we hebben gewacht tot de kerk op de monumentenlijst kwam te staan.’’ Dan zou de kerkelijke gemeente namelijk in aanmerking komen voor de subsidieregeling voor monumenten en hoefde ze de hele restauratie niet zelf te financieren.
Sinds 1999 is de kerk een zogenaamd ‘jong-monument’. De hervormde kerk is van de hand van de Leeuwarder architect H.H. Kramer en is gebouwd in een eclectische stijl. De kerk verving destijds de middeleeuwse kerk ter plaatse; de traditionele oost-west oriëntatie is daarbij volledig omgekeerd.
Bij de restauratie die nu is uitgevoerd, is de kerktoren gevoegd. Ook is hier het verrotte houtwerk aan de binnenzijde vervangen. Er zijn nieuwe galmborden van blank eiken aangebracht en er is een nieuwe klokkenstoel in de toren gemaakt.
In de oudste klok, uit 1607, zat een scheur. Deze is uit de toren gehaald en heeft een plek gekregen op een nieuwe console op het kerkhof. ,,Hier kunnen mensen de klok nu bezichtigen.’’ Voor de kapotte klok is een nieuw exemplaar in de plaats gekomen, welke is gegoten door de firma Petit & Fritse in Aarle-Rixtel. Deze kleine klok wordt voortaan gebruikt bij het luiden bij trouw- en rouwdiensten.
De tweede, zwaardere klok die boven in de toren hing, is verplaatst naar beneden. ,,In verband met de krachten die met het luiden van de klok vrijkomen. Dit kan de muren van de kerktoren beschadigen.’’
In het kerkgebouw hebben de ramen nieuwe kozijnen gekregen. De glas-in-loodramen zijn gerestaureerd door glazenier Martin de Boer. De voorzetramen die er voor stonden, zijn in de nieuwe situatie niet teruggekomen. De kerkmuren zijn gevoegd, het houtwerk van de goten is vervangen en er zijn nieuwe koperen goten in de bakken aangebracht. Het hekwerk, dat boven op de kerk staat, is tevens opgeknapt. Ook het baarhuisje naast de kerk is gerestaureerd.
Hoekstra schat dat de restauratie ongeveer 385.000 euro heeft gekost. Dat bedrag is bijeengebracht via subsidie van het rijk, het Prins Bernhard Cultuurfonds, de provincie Fryslân, en eigen middelen van de Hervormde Gemeente.
De kerkelijke gemeente, die de dorpen Warten, Warstiens en Wergea omvat, telt ongeveer 65 lidmaten. ,,Hiervan komen er nog ongeveer 30 tot 35 wekelijks in de kerk’’, aldus Hoekstra. ,,Als we als Hervormde Gemeente niet zo goed bij kas zaten, hadden we nooit tot deze restauratie kunnen overgaan. Daar zijn we ons heel erg bewust van. Want de leden hadden een dergelijk bedrag nooit kunnen opbrengen. Nu de kerk is gerestaureerd kunnen we weer vijftig jaar vooruit. We zijn heel blij dat het allemaal is geslaagd.’’

Bron: Friesch Dagblad